Levende muizen via IVF met eicellen uit huidcel

Onderzoekers van de universiteit van Kyoto (Japan) zijn erin geslaagd om werkende eicellen te maken uit huidcellen van muizen. Na een reageerbuisbevruchting zijn er vervolgens ook muizen geboren uit die eicellen. De onderzoeksgroep van Mitinori Saitou heeft de eicellen gemaakt uit twee verschillende typen cellen; embryonale stamcellen afkomstig uit heel vroege muizen embryo's, maar ook uit simpele huidcellen (bindweefselcellen of fibroblasten). De onderzoekers publiceren hun bevindingen 4 oktober in Science.

Eicellen maken uit huidcellen gaat niet zomaar. De huidcellen moeten eerst worden omgevormd tot stamcellen. De in het lab uit huidcellen gemaakte stamcellen heten induced pluripotent stem cells (iPS) en kunnen in principe nog elk celtype in ons lichaam kunnen worden. De embryonale stamcellen en de iPS cellen werden door de onderzoekers opgekweekt tot vroege geslachtscellen. Deze werden vervolgens gemengd met cellen uit embryonale eierstokken, in vivo. Die zijn nodig om er voor te zorgen dat de vroege geslachtscellen zich verder ontwikkelen tot oöcyten, waarna punctie en fertilisatie in vitro werd verricht. Vervolgens werden de embryos teruggeplaatst. De hieruit voortgekomen muizen zijn dus genetisch half afkomstig uit opgewerkte fibroblast.

Het onderzoek van Saitou en haar collega's opent veel deuren. Er zijn veel wetenschappelijke en technische mogelijkheden, maar ook levensgrote ethische dilemma's. Om embryonale stamcellen te verkrijgen zijn embryo's nodig om daarna geslachtscellen te creëren. Veel van die ethische dilemma's vervallen als de stamcellen die nodig zijn uit huidcellen vervaardigd worden. Maar met de stamcellen uit huidcellen speelt een heel ander probleem. Die huidcellen bestaan al vele jaren en zijn daardoor genetisch niet meer helemaal zuiver. Dat brengt onbekende risico's met zich mee. Genetische beschadigingen in die huidcellen zorgen dan uiteindelijk voor afwijkingen in kinderen die er eventueel langs deze weg zouden komen.

Bron: Mitinori Saitou and Katsuhiko Hayashi

Door alle ethische, maatschappelijke en ook financiële beperkingen wordt niet verwacht dat de ontdekking van de Japanners binnenkort gebruikt zal worden bij vruchtbaarheidsbehandelingen. Voor onderzoek is dit een doorbraak om de ontwikkeling van stamcellen te kunnen bestuderen. Het wordt nu mogelijk om te bestuderen waarom het bij sommige vrouwen misgaat met de productie van eicellen.

Reacties in de media:

Christine Mummery, hoogleraar stamcelgeneeskunde LUMC ‘Eicellen uit een stukje mensenhuid is een mogelijk toekomstscenario, maar voorlopig eerder science fiction.' Ze vervolgt: 'Eicellen maken uit huid is een verbazingwekkende prestatie, en dat ze zelfs tot levend nageslacht leidden al helemaal. Maar zal dat ook bij mensen gebeuren? Op korte termijn is dat hoogst onwaarschijnlijk. Om vele redenen, niet in de laatste plaats omdat de aanwijzingen nogal zwak zijn dat menselijke cellen uit de huid dit ook zouden kunnen. Het ziet ernaar uit dat die menselijke stamcellen al in een later ontwikkelingsstadium zijn dan die in muizen, voorbij het stadium waarin ze nog ei- of zaadcellen kunnen vormen. Bovendien is het extreem moeilijk om menselijke voortplantingscellen buiten het lichaam te laten rijpen. Alleen de laatste stadia lukken eigenlijk. Tot die barrieres zijn geslecht, zijn er geen baby’s uit bloed te verwachten.’

Niels Geijsen, hoogleraar regeneratieve geneeskunde UMC Utrecht en Hubrecht Instituut 'waanzinnig cool en een enorme stap vooruit. Het maakt het makkelijker om onderzoek te doen naar het ontstaan van onvruchtbaarheid bij vrouwen. Tot nu toe konden we dat eigenlijk niet goed onderzoeken omdat eicellen al in de allereerste fase van de embryonale ontwikkeling ontstaan. Zelfs bij muizen is dat nauwelijks te onderzoeken. Het feit dat we dit nu in het lab kunnen bestuderen maakt dit onderzoek echt een enorme stap vooruit.'

Bron: Science, NOS, Wetenschap24